Hendrik Uiterwijk (1877-1922), de kapper uit Hoogeveen die de politiek in ging

De opa van mijn moeder was een kapper (of eigenlijk coiffeur) Hendrik Uiterwijk (1877-1922) die in de gemeenteraad van Hoogeveen terechtkwam. Mijn moeder heeft haar grootvader nooit gekend omdat hij al op 43 jarige plotseling stierf. Zijn gezin, met zijn oudste dochter, mijn oma Femmy, die toen nog maar 21 jaar oud was in vertwijfeling achterlatend.

Hendrik was een bijzondere kapper die zich inzette voor minder bedeelden en als bestuurslid betrokken was bij veel organisaties, van de fanfare tot het schoolbestuur. Hij was eerst lid van de liberale partij maar kreeg daar al snel onenigheid met de lijstrekker Ogterop. Een bekende naam in Hoogeveen.

Hendrik had voort die tijd vooruitstrevende plannen die helaas bijna nooit een meerderheid kregen in de toenmalige Hoogeveense raad die voornamelijk conservatief was. In de raadsverslagen in de Drentse en Asser courant in de jaren 1910-1920 komt zijn naam veelvuldig voor. Dan weer pleit hij voor hogere salarissen van de onderwijzers om het onderwijs te verbeteren, dan voor een heldere procedure voor het aanstellen van een nieuwe marktmeester. Eentje die zich niet laat omkopen. Hij pleit verder voor extra geld voor kindervoeding en kleding voor minder bedeelden, lagere gasrekening voor de armen, meer vrouwen benoemen in de commissie voor toezicht op het lager onderwijs. Een voorstel voor betere toiletten en drinkwatervoorziening in armere wijken haalde het wel. Hij had meerdere malen aanvaringen met burgmeester en wethouders maar bleef in ‘klare taal’ opkomen voor de minder bedeelden in de gemeente.

Uiteindelijk stelde hij zich zelf verkiesbaar op zijn eigen lijst Uiterwijk. Volgens de krant wordt hij daartoe gevraagd door een grote groep kiezers. Bij de raadsverkiezingen van 1919 was er net een nieuw kiesstelsel geïntroduceerd met een evenredige vertegenwoordigging. Als een lijstrekker van een partij veel kiezers trok konden er meerdere raadsleden in de raad gekozen worden. Of Hendrik had zijn eigen populariteit onderschat of hij had het nieuwe stelsel nog niet helemaal begrepen maar hij stond als enige lid op de lijst Uiterwijk. Hij kreeg met 391 van de in totaal 2262 stemmen genoeg voor 3 zetels maar die gingen dus naar andere partijen. De conservatieven behielden hun meerderheid.

In 1922 werd Hendrik plotseling ziek en overleed. Hij kreeg veel aandacht bij zijn begrafenis. Veel mensen die hij had geholpen waren bij zijn uitvaart. Op de oude begraafplaats aan de Zuiderweg staat nog een mooi monument. Over zijn opvolging in de Gemeenteraad van Hoogeveen is nog veel discussie geweest. Omdat er geen andere partijleden waren is zijn zetel bij een partij terechtgekomen die Hendrik zo had bestreden De Christelijk – Historischen en de AR/ CH partij.

Het gezin Uiterwijk kreeg het moeilijk in die jaren na zijn dood. Dochter Margreet (mijn oud tante Gré) kon verpleging studeren in het verre Groningen. Haar uitzet met verpleegsters uniformeren werd door moeder Uiterwijk en zus Femmy zelf genaaid. In 1939 stierf ook zoon Hendrik Jr. op zijn 18e jaar aan een blindedarm ontsteking. In december van dat jaar stierf weduwe Elisabeth Uiterwijk-Haarsma op 59 jarige leeftijd. Het overlijdensbericht komt van de gemeente Groenigen en is ingeschreven in Hoogeveen. Werd ze verpleegd door haar dochter Gré?

Femmy trouwde met vervenerszoon Jacob Rahder. Jacobs moeder, Jentje Rahder-Thomas, waarschuwde haar zoon zijn partnerkeuze omdat ze bang was dat Jacob de zorg voor het gehele gezin Uiterwijk op zijn schouders zou krijgen. Uiteindelijk overwon de liefde.

Een artikel uit 2000 in de Veenmol van Jan L. Havinga geeft een mooi beeld van Hendrik. Een markante man met een groot sociaal gevoel. Ik herken dat op meerdere plekken in mijn familie zoals bij de Mansholten uit de Westerpolder maar ook bij de Rahders en de Verkades. Hendrik was lid van vele besturen en commissies, van het ijsbaan bestuur tot de ondernemers vereniging en de vereniging voor volksvermaken.

Bronnen:

• Privé archieven
• Veenmol 1, 2000, historische kring Hoogeveen
• Drentse en Asser courant edities 1910-1920