In mijn Mansholt-familiearchief zitten veel tastbare herinneringen aan de activiteiten van vader en zoon Mansholt (mijn overgrootvader en over-overgrootvader) oorkondes en medailles met inscriptie. Prijzen voor verbetering van zomertarwe, pootaardappelen die beter bestand zijn tegen ziekten, andere bemesting die zorgt voor een hogere opbrengst van gewassen. Derk en Ubbo laten zien dat boeren niet ieder jaar dezelfde gewassen op de akkers moeten inzaaien; iets wat tegenwoordig vanzelfsprekend is. Uitgekiende bemesting en afwisseling op de landbouwgronden met vlinderbloemigen, planten die peulen voortbrengen en de bodem verbeteren met voedingsstoffen, dragen bij aan rijke oogsten. Derk en Ubbo, maar ook Derks broer Jochum, zijn vernieuwers die veel voor de landbouw hebben betekend, maar zelf profiteert Derk er minder van. Als dwarsligger jaagt hij veel herenboeren op het Groninger land tegen zich in het harnas. Het maakt het voor hem moeilijk zijn producten op de markt te brengen. Later, als de aversie geleidelijk is afgenomen, verdient hij meer respect.
Basis van de welvaart
Aan het eind van de negentiende eeuw richt Derk een tijdschrift op, met de eenvoudige en krachtige titel: De Grond (centraal orgaan voor de agrarische belangen in Nederland). In dit veelgelezen blad dat elke maand verschijnt, kan hij ervaringen en ideeën kwijt die steeds meer weerklank vinden.
Het is een periode waarin de prijzen voor graan en andere agrarische producten een dramatische daling laten zien. Derk vindt dat landbouwprijzen beschermd moeten worden om te voorkomen dat de boeren en hun arbeiders tot armoede vervallen. Geen vrijhandel zoals in liberale kringen wordt bepleit.
Hij had zich al eerder sterk gemaakt voor vaste prijzen voor landbouwproducten, zoals voor graan, om de boeren een redelijk inkomen te kunnen garanderen en de voedselproductie te stimuleren.
Hij schreef:
…Het broodkoren neemt onder alle handelsartikelen de eerste plaats in en kan door geen enkel ander artikel worden vervangen. Gebrek aan broodkoren staat gelijk aan hongersnood… En ook: …De landbouw heeft niet zozeer belang bij hoge dan wel bij constante graanprijzen…
Toen wist Derk nog niet hoezeer zijn opvattingen invloed zouden krijgen op het gedachtengoed van zijn kleinzoon Sicco die daarmee de basis legde voor een Europees landbouwbeleid.
Het is de stellige overtuiging van Derk dat de boerenstand de basis vormt van de welvaart in Nederland. Geen vreemde gedachte als je bedenkt dat ongeveer de helft van de mensen in die tijd nog werk vindt in de agrarische sector. Maar Derk ziet ook dat er een kentering plaatsvindt. Steeds meer landarbeiders keren het platteland de rug toe. Ze vinden een beter betaalde baan in de fabrieken in de grote steden. Ook in Nederland rukt de industriële revolutie op.
In de voetsporen van Derk
Een nieuwe generatie Mansholt treedt in de voetsporen van vader Derk. Jammer genoeg zal hij niet meemaken dat zijn kleinzoon Sicco, kind van zijn zoon Bert, ooit de beroemdste boer van Nederland zal worden.
In 1906 verhuizen Aaltje en opa Derk, zoals hij nu in de familie wordt genoemd, naar de stad Groningen. Beiden zijn inmiddels in de zestig. Ze willen het rustiger aan gaan doen. Met een gerust hart kan hij Torum aan zijn zoon Bert overlaten. Ze gaan in de buurt van het nieuwe Noorderstation wonen, zodat ze snel met de trein terug kunnen naar de polder en hun geliefde Torum als ze het boerenland weer willen ruiken en het graan willen zien wuiven.
Derk is vereerd, maar ook verrast als hij in 1920 een koninklijke onderscheiding ontvangt. Hij wordt benoemd tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau. In het conservatieve Nederland van die tijd gebeurde het niet vaak dat personen met linkse opvattingen een koninklijke onderscheiding ontvingen. Het zegt genoeg over zijn verdiensten voor de samenleving.
Een jaar later, op één augustus 1921 overlijdt hij in Groningen. Hij is dan 79 jaar. Ubbo’s oudste dochter en mijn oma Hetty Mansholt schrijft erover:
…Dat opa Derk in alles domineerde vond Oma Aaltje best, dat hoorde zo. Haar jongste dochter Theda was eerst hulp in de huishouding (op Torum) en later haar plaatsvervanger. Ik herinner me nog een logeerpartij waar ik direct ziek werd en het waren Tante Theda en oom Bert die meehielpen en me verpleegden, niet Oma. Oom Bert was toen nog thuis en niet getrouwd. Hij was knap en heel vriendelijk, vonden wij kinderen. Familie is als een boom, stamboom, en alle leden zijn als takken, elk op eigen wijze gegroeid en aan elkaar aangepast en toch samen één geheel vormend…
Dit is een fragment uit het boek “Uit Zeeklei gebakken” van Kees Opmeer. Het boek bevat verhalen en beelden uit het Mansholt familiearchief en is hier te koop. Op de Borg Verhildersum in Leens is een kleine tentoonstelling te zien over de familie Mansholt. Het boek is daar ook te koop.
Ubbo Mansholt met zijn dochter Hetty
Derk Roelfs Mansholt
Geschiedenis van de families Voerman, Rahder en Mansholt. 