Mijn overgrootmoeder in foto’s van meisje tot echtgenoot van de schilder Jan Voerman Sr. en moeder van 5 kinderen waaronder mijn opa Jan Voerman Jr.
Maar vooral een belezen, intelligente vrouw die velen in Hattem heeft geholpen. Ze had klasjes voor kinderen die geen goede opleiding kregen en gaf voorlichting over hygiëne aan vrouwen uit kansarme gezinnen. Een maatschappelijk werkster avant la lettre. Ook zij kreeg (net als haar man een paar jaar later) een groot artikel op voorpagina van de plaatselijke krant de “Homoet”
Mijn oma Hetty Voerman – Mansholt (1898-1988) heeft verhalen geschreven over haar eigen oma’s. Ze beschreef de lijn van de boerenvrouwen die opgroeiden op de grote herenboerderijen in de Groningse Marne. De Marne is een gebied in het Noordwesten van Groningen ingeklemd tussen de Waddenzee, Lauwersmeer en het Reitdiep. Eeuwenlang hebben de mensen hier gewoond op terpen en de streek is meermalen overstroomd. De bewoners bouwden dan weer dijken die ook weer werden weggespoeld. De voorouders van mijn oma woonden op een van de oudste terpen in het gebied “De Ewer” in het kerspel Zuurdijk. En bij de waddendijk in het kerspel Vierhuizen. Waar de boerden langzamerhand meer waddenland indijkten waardoor de Westpolder ontstond.
De eerste grootmoeder heette Henderika Dijkhuis – Beukema (1810-1876) en ze woonde op de grote boerderij Midhuizen in Vierhuizen. Ze was getrouwd met Willem Lammerts Dijkhuis (1804-1893) die als grote boer ook gedeputeerde werd van de Provincie Groningen. Dochter Aaltje Willems Dijkhuis trouwde in 1855 met Harmannus Fransens Tonkes en kreeg twee dochters waaronder Henderika Leopold – Tonkes die later verhalen schreef over haar grootmoeder. Na de dood van haar eerste man trouwde Aaltje Dijkhuis met Derk Roelfs Mansholt en hun eerste zoon Ubbo Johan Mansholt (1869-1911) de vader van mijn oma Hetty Mansholt. Derk Roelfs ging later met zijn gezin vanuit Meeden wonen in de boerderij “Torum” in de Westpolder vlakbij de boerderij waar zijn vrouw was geboren.
Henderika Rijpkes Beukema portret in olieverf door Jan Hendrik Kievit de Jonge (1862)
Kleindochter Henderika herinnert zich de mooie tochten vanuit Nieuweschans in Oost Groningen met de trekschuit (een barge, een soort kruising tussen een trekschuit en een stoomboot) naar Groningen. Na een paar dagen in de stad ging het met paard en wagen via de Boteringepoort, Adorp, Sauwerd en Winsum richting Vierhuizen. Ze heeft mooie beelden van de boerderij Midhuizen waar haar ‘grootmoe’ het rustig middelpunt was. Het ritme op de boerderij was elke dag hetzelfde. Koeien melken vanaf 5 uur in de ochtend dus moest het eten voor de knechten om 4 uur klaar staan. Daarna had grootmoe tijd om te lezen. vooral uit tijdschriften over kerkelijke kwesties. Het modernisme in de protestantse kerk bepleit door Meyboom, Hofstede en de Groot. En dan weer melken, karnen, hooien. Als de ‘wip’ (een soort vlag) werd gehesen was dat een teken voor de boeren en de knechten in het land dat het eten klaar stond.
De andere grootmoeder was Hilje Hopma (1800-1878). Ze groeide op in de Frranse tijd waarin op school franse lessen werden gegeven. In het jaar dat Napoleon bij waterloo definitief werd verslagen deed Hilje belijdenis. Ze kreeg op die dag een groen fluwelen beugel tas met zilveren beugel en daarin de letters H.H. 1815.
Hilje, een tenger maar gezond meisje, trouwde met de herenboer Hendrik J. Zijlma die in het huis te Ewer bij Zuurdijk was geboren. Het jonge stel ging wonen in de boerderij het “Ganzehoes” een paar honderd meter naar het westen aan de rand van het kerspel Zuurdijk. Later verhuisde het gezin weer naar Huize te Ewer. Een gevelsteen laat zien dat het huis in 1844 grondig werd verbouwd door Hilje en haar man. In die jaren woonden rondom Zuurdijk misschien wel de rijkste boeren van het land. Ze hadden grote boerderijen en veel landerijen. Het was prachtig wonen op het Hogeland met bloeiende akkers onder hoge wolkenluchten. Af en toe was er nog een storm en liep het land onder water, zeker in de jaren na ‘het jaar zonder zomer’ maar de kust werd steeds beter bedijkt. Hilje kreeg 8 kinderen waar er 6 van bleven leven. Haar goede gezondheid zorgde ervoor dat ze zelf niet in het kraambed stierf zoals in die periode vaak gebeurde. Twee van haar zoons Geuchien en Jan gingen in de politiek (1e en 2e kamer, en Provinciale Staten) en beschreven de geschiedenis van de Marne.
In die jaren waren er door het slechte weer en aardappelziektes veel misoogsten en dat zorgde voor honger en onrust bij de arbeiders. Veel arbeiders immigreerden in die tijd naar de Verenigde Staten.
Henriette Zijlma was het derde kind van Hilje en Jan en werd geboren op 13 mei 1828 (1828-1913). Henriette had een zwakke gezondheid en moest worden ontzien. Misschien mede daardoor werd ze vrij bazig, zeker voor haar jongere zusjes. Haar bijnaam was “Ka”.
Ze trouwde in 1852 met Stephanus Louwes uit Leek. Ook zij gingen eerst in het Ganzehoes wonen en later op Ewer. Henriette was net als haar moeder een goed opgeleide en belezen vrouw. Vrouwen kregen in Noord Groningen de ruimte van hun mannen om zelf eigen keuzes te maken. Ook waar het ‘t aantal kinderen betrof. De mannen hielden hun vrouwen ‘in ere’ zodat ze niet hun leven lang zwanger waren.
Grietje Louwes (1867-1946) was het zevende kind. Op school was ze een matige leerlinge en ze kreeg een strenge opvoeding die in die tijd ‘gewoon’ was. Ze zat vaak niet lekker in haar vel. Haar huwelijk met de knappe boerenzoon Ubbo Mansholt uit Vierhuizen was de beste tijd in haar leven. Ze kregen twee dochters waarvan Hetty (mijn oma) de oudste was. Ubbo werd na een studie in Wageningen landbouwkundig ingenieur. Samen met zijn broer en vader Derk Mansholt bekwaamden ze zich in het verbeteren en veredelen van graansoorten en andere gewassen zodat ze minder gevoelig waren voor ziektes. Ze wonnen er vele prijzen mee en Ubbo ging zelfs op reis naar Canada om zijn kennis te delen. Het gezin ging in 1904 in Groningen wonen waar Ubbo in de nieuwe wijk ‘het Zuiderpark’ net buiten de Stadspoorten een Jugendstil huis liet bouwen.
Helaas werd hij tijdens die reis naar Canada ziek en overleed op jonge leeftijd. Grietje stond alleen voor de opvoeding van twee jonge dochters.
Geschiedenis van de families Voerman, Rahder en Mansholt. 