Geschiedenis van de families Voerman, Rahder en Mansholt.
De gevoeligheid der dingen. Het probleem is niet dat we het niet goed hebben, maar dat we niet weten hoe het beter kan!
In de jaren dat mijn opa, Jan Voerman Jr. bezig was met de opdrachten voor de verschillende Verkadealbums, fiets hij vele kilometers. Voor elk plaatje maakte hij ter plekje een schets en vaak een foto. In zijn atelier maakte hij dan de definitieve versie in aquarel. In zijn archief vond ik deze reclame van een Motobecane fiets met hulpmotor. “Vrij van personele belasting”. In 1933 te koop voor 125 gulden bij firma Verhagen in Laren. Hij heeft hem echter nooit gekocht.
Vanaf zaterdag 18 februari tot 11 juni 2023 is er de Fundatie Zwolle, locatie Het Nijenhuis te Heino, weer een tentoonstellong waarbij werk van Jan Voerman Sr. is te zien. De Fundatie heeft met ruim 300 werken de grootste collectie van Voerman Sr. Veel van de werken komen uit de prachtige verzameling van Henk van Ulsen. De collectie was de afgelopen jaren echter bijna niet te bekijken. Nu hangen er in het mooie kasteel Het Nijenhuis dus weer volop Voerman luchten. Er zijn ook werken van andere verzamelaars te zien. Het schilderij waar Henk van Ulsen het meest van hield hangt er ook (zie onderaan deze pagina). Het is een gezicht op Hattem waarbij het lijkt alsof de huizen en de Dijkpoort in het water van de IJssel staan.
De oudste zoon van Voerman Sr. Jan Jr., die ook schilder was vond dat maar niets: “Zo is het niet in het echt”, was zijn commentaar op het schilderij. Maar dat was ook het verschil tussen mijn opa en zijn vader. Sr. schilderde wat er in zijn gedachten zat en Jr. schilderde zoals het in werkelijkheid was. Daarom ook liet Sr. de opdracht voor de Verkadeplaatjes over aan zijn zoon:
“Maak jij de kleine wereld maar met al zijn details. Daar verdien jij je kostje wel mee. En laat mij de hoge wolkenluchten”.
Meer lezen over vader en zoon Voerman? Lees het boek Gevangen in een paradijs met verhalen en beelden uit het familiearchief. Het boek is hier te bestellen.
In 1880-1881 staat Jan Voerman senior ingeschreven aan de Antwerpse academie om lessen te gaan volgen op de Winter- en Zomer cursus afdeling ‘natuur’. Hij gaat daar onder andere schilderen naar model leren onder Karel Verlat. Verlat was een groot voorstander van licht-donker contrasten. Het was op de Antwerpse academie, evenals elders, in die tijd gebruikelijk om modellen in zeventiende-eeuwse kostuums te schilderen. Na Antwerpen ging Voerman enige tijd naar Brussel, waar veel Nederlanders werkten of leerling aan de academie waren.
Wat zag Jan Voerman sr. allemaal in die tijd in België? Wat inspireerde en beïnvloedde hem?
In de tentoonstelling Halverwege Parijs toont het museum werken uit de Barat-Venker collectie die Voerman senior in zijn tijd in België zou hebben kunnen gezien. Daarnaast ziet u werk van Voerman senior met sporen van die beïnvloeding. De tentoonstelling komt in samenwerking met Bruno Barat tot stand.
De beste wensen voor 2023
In 1937 en 1938 verschenen twee Verkadealbums die een mooie blik gaven op het Nederlandse landschap in die jaren: “Waar wij wonen” en “De Grote Rivieren”. Anders dan de eerder Verkadealbums stonden er grotere plaatjes in die waren gemaakt door vader en zoon Rol en mijn opa Jan Voerman Jr. Onderstaand plaatje (origineel is een aquarel) is van de IJsseldijk bij Veessen. Te zien zijn ondermeer Jacobskruid, Agrimonie, Klaprozen, wilde Chicorei, Kruisdistels, Pastinaak en wilde Peen. De tekst in de Verkadealbums was weer van Jac. P. Thijsse.
Dit is een fragment uit het boek “Gevangen in een paradijs”, door Kees Opmeer. Het is hier te bestellen.
Jan Verkade, kunstschilder in de ‘Nabis’, een groep schilders rondom Paul Gauguin, en zwager van Jan Voerman Sr., beschrijft in zijn autobiografie “In blijde gebondenheid” de laatste dagen van Vincent van Gogh.
In zijn Franse tijd had Jan Verkade veel contact met een Hollandse schilder, een leerling van Vincent van Gogh, die hij niet met naam en toenaam wilde noemen. Hij duidde hem aan als H. Deze schilder had de laatste dagen van Vincent meegemaakt. “Dom Willibrord”, de bijnaam van Jan Verkade, beschrijft Vincent’s laatste dagen.
…Hij sprak er niet graag over. De tragische dood van zijn meester had hem zó aangegrepen, dat hij er maanden niet door werken kon. Toch herinner ik me nog, dat H. vertelde, hoe vreselijk Van Gogh geleden had. Hij had in zijn smart uitgeroepen: “Is er dan niemand, die mij de buik kan openmaken?”
Vincent was n.l. naar buiten gegaan en had zich onder een boom ’n schot in de buik toegebracht. Toen de dood niet intrad, sleepte hij zich te voet naar huis. Zijn hospes zag bloedsporen, en vond den zwaargekwetsten op zijn kamer te bed. “Wat is er gebeurd, mijnheer Vincent?” vroeg de man. “Ik heb me willen doden,” antwoordde de schilder, “maar ’t is me niet gelukt. Ik zal ’t nog eens moeten doen.” Deze laatste bijzonderheden vernam ik van Emile Bernard, die voor de begrafenis van Vincent haastig was overgekomen. Hij had ’t persoonlijk van den waard vernomen. “De begrafenis was ontroerend,” vertelde Bernard, “allen, die meeliepen schreiden.” Men hield van Van Gogh te Auvers-sur-Oise, zoals overal.
De zelfmoord van Vincent van Gogh is met veel mystiek omgeven. Veel verhalen doen de ronde, complottheorieën soms die in bepaalde kringen populair zijn. Er is zelfs gesuggereerd dat hij is vermoord.
Beste hier
Op 26 september 1876 deden mijn overgrootvader Jan Voerman en zijn vriend uit Kampen Bas Tholen, naast 15 anderen, toelatingsexamen voor de Rijksakademie van Beeldende Kunsten in Amsterdam, aan de Stadhouderskade 86. ‘Rijksakademie’ werd toen nog met een k geschreven. Het markante gebouw, aan de rand van het oude centrum, bestond net 2 jaar en is mede door koning Willem III opgericht. De helft van de studenten die toelatingsexamen deed, werd aangenomen, waaronder Jan en Bas.
Opvallend was dat het clubje jaargenoten van mijn overgrootvader zonder uitzondering telgen waren van notabelen en welgestelde families. Ze ontwikkelden zich tot min of meer bekende kunstenaars. Mijn overgrootvader was, als eenvoudige boerenzoon, een vreemde eend in de bijt. Zonder zijn afkomst te verloochenen heeft hij veel van zijn vrienden en tijdgenoten als schilder voorbij gestreefd. Dat moet veel voor hem hebben betekend.
Over zijn Amsterdams tijd vertelde mijn overgrootvader later:
…Op de Academie leefde ik bijna van niets. Soms at ik dagen niet. Maar je kon heel wat verdragen in die tijd. Eigenlijk heb ik ’t nooit moeilijk gehad. Je zou me een Zondagskind kunnen noemen, maar dat doe ik niet…
Het groepje vrienden en studiegenoten rond mijn overgrootvader stond op de Academie bekend als een ijverige en talentvolle lichting, wat lang niet voor alle studenten gold. Dit blijkt uit de beoordeling van de docenten.
Over Jan Voerman sr.: …Jan, schoonen aanleg en uitmuntende vlijt, steeds vol ijver en helder van geest. Hij kan een sieraad der schilderschool worden… Aanleg en ijver zeer goed, zelden verzuimd… En later: …Schildert zelfstandig op eene loge, met vrij goed vervolg. Aanleg zeer goed, de wil niet altijd…
Over Bas Tholen: …Een buitengewoon vlug jong mensch, in vele zaken goed onderwezen. Hij deed in 1877 examen voor het middelbaar onderwijs te Delft. En ging aan de polytechnische school over voor de architectuur…
Over Piet Meiners: …Van de beste gezindheid, zeer leerzaam en vrij goed ontwikkeld, geeft goede verwachtingen… Schilder- en tekenklassen: aanleg en ijver goed, nooit verzuimd…
Over Anthon van Rappard: …Belooft door zijn aanhoudende ijver en wilskracht goed vooruit te komen. Hij werd aanvankelijk een knap tekenaar… Aanleg en ijver zeer goed, klassen goed bijgewoond…
Over Willem Witsen: …Kwam aanvankelijk voor vier of meermalen lessen per week. Met den cursus 78/79 ging hij over voor alle lessen en onderscheidt zich door ijver en goeden geest… Schildert afzonderlijk met vrij goed gevolg… Schildert loffelijk, is echter onbestemd in zijn streven…
Dit is een fragment uit het boek: “Gevangen in een paradijs” over vader en zoon Voerman. Het boek is hier te bestellen.
29 oktober 2021
Peter Voerman, kleinzoon van Jan Voerman jr. en achterkleinzoon van Jan Voerman sr., schenkt nooit eerder vertoond werk aan het Voerman Stadsmuseum Hattem. Het gaat met name om jeugdwerk van zijn opa.
Voerman sr. is landelijk bekend geworden als de IJsselschilder. Voerman jr. is niet alleen een veelgeprezen lithograaf geworden, maar kennen we vooral als illustrator van de Verkade-albums.
Familiearchief
Het jeugdwerk bevindt zich in het uitgebreide familiearchief dat Peter Voerman beheert. Dit archief vormt de basis van het boek Gevangen in een paradijs dat Peter Voerman samen met auteur Kees Opmeer onlangs heeft geschreven. Het boek beschrijft het bijzondere leven van beide schilders met uniek beeldmateriaal en nooit eerder vertelde verhalen. Het boek wordt uitgegeven door Stichting Cultuurfilms Drenthe.
Tentoonstelling
Publicatie van het boek was voor het museum aanleiding een tentoonstelling over beide beroemde schilders te organiseren, onder de gelijknamige titel ‘Gevangen in een paradijs’. Deze tentoonstelling is nog tot en met 30 november in het Voerman Stadsmuseum Hattem te bekijken. De tentoonstelling en het boek blijken zoveel belangstelling te trekken dat Peter Voerman heeft besloten een deel van zijn tot nu toe besloten archief aan het museum te schenken.
Tekenschriften, kalenderbladen
De schenking bestaat onder meer uit de eerste tekenschriften van Jan Voerman jr. Schetsen voor de Verkadealbums die hij vanaf zijn 15e maakte, persoonlijke documenten zoals brieven aan zijn opa Ericus Verkade en kalenderbladen die hij voor zijn opa Verkade maakte. Goed te zien is met welke aandacht en finesse de jonge Jan Voerman al kon tekenen en aquarelleren.
Jan Voerman Jr.
Geschiedenis van de families Voerman, Rahder en Mansholt. 