Het geslacht Mansholt

Het geslacht Mansholt stamt uit noordwest Duitsland. ‘Opa’ Derk Roelfs Mansholt (1842-1921) bracht zijn jeugd door op een pachtboerderij in de buurt van Ditzumer Hammrich, een dorpje op de klei nabij de monding van de Eems in de Dollard. De boerderij lag zo’n vijf kilometer ten oosten van de grens met Nederland. Het onderscheid tussen de twee staten werd door de bewoners nauwelijks gevoeld. Aan beide zijden sprak men vrijwel hetzelfde dialect. Duitsland was toen nog geen eenheid, maar een losse verzameling vorstendommen. Een nationaal gevoel kende men er niet.

In 1866 kochten Derks ouders een boerderij in Scheemda in het Oldambt, een streek in het naburige Oost-Groningen. Derk was 24 en had al enige tijd verkering met een meisje uit de stad. Hij wilde met haar naar Amerika, maar zijn ouders raadden hem dit af. Uiteindelijk won het boerenverstand het van zijn hart. In een brief aan een van zijn beste vrienden zou hij achteraf opbiechten tot de conclusie te zijn gekomen dat deze verhouding alleen maar tot armoede kon leiden. Hij verbrak de relatie en stak in mei 1866 met de rest van het gezin de grens over. Drie jaar later, op 3 maart 1869, trouwde Derk met de 29-jarige weduwe Aaltje Dijkhuis uit Meeden, even ten zuiden van Scheemda. Zij bezat twee dochtertjes en een mooie boerenplaats met tachtig hectare uitstekend bouwland. Derk trok bij haar in op de statige boerderij Torum is de Westpolder, en werd meteen opgenomen in de kring van dorpsnotabelen. In juli 1873 werd hij genaturaliseerd.

In zijn boek de Graanrepubliek schrijft Frank Westerman over zijn contacten met Sicco Mansholt. Op enig moment overhandigde deze een stapeltje schriften aan Frank Westerman. In die schriften is terug te vinden wat de oorsprong was van het “boerensocialisme” van de Mansholts, aldus Sicco Mansholt. Ze waren van de hand van zijn grootvader Derk Roelfs Mansholt en uitingen van diens brede interesse en een grote betrokkenheid. Te noemen zijn o.a. de publicaties:

• De ontwerp-plannen der Zuiderzeecommissie (1893)
• De kanalisatie van Westerwolde (1894)
• De internationale arbeidsverdeling en de prijsvorming van het broodkoren (1896)
• De stikstofvoeding der landbouwcultuurgewassen (met U.J. Mansholt 1900)
• De Staatshuishoudkundige Wetenschap en de betekenis van hoge en lage graanprijzen voor de volkswelvaart (1902)
• De donkere zijde van de Handel (1907)
• Het bankroet van de Vrijhandelsleer (1909).

Veel bijdragen heeft Derk Roelfs aan het Groninger Weekblad, het Radicaal Weekblad en het Friesch Volksblad geleverd. Vooral het werkje De internationale arbeidsverdeling en de prijsvorming van het broodkoren uit 1896 is voor Sicco Mansholts denken van enorme betekenis geweest. Ter gelegenheid van zijn veertigjarig huwelijksfeest stelde hij zijn Ostfriese jeugdherinneringen te boek: Vor einem halben Jahrhundert (Aurich, 1909).

Ze kreeg het boekje in 1914 op haar 17^e verjaardag.

In 1920 viel Derk Roelfs Mansholt de onderscheiding Ridder in de orde van Oranje-Nassau ten deel. Op 1 februari 1921 overleed hij in Groningen en werd begraven op de begraafplaats te Vierhuizen. Een strakke eenvoudige zerk dekt zijn graf. De letters zijn wat moeilijk te lezen, doordat de zerk verweerd is. Het uitbundige van het Ostfriese grafmonument is ingewisseld tegen strakke eenvoud. Derk Roelfs ligt er begraven temidden van een aantal leden van zijn gezin en zijn.

Bronnen:

• “Woord en daad”, De zoektocht van Derk Roelfs Mansholt naar een betere samenleving, Hilde Krips-van der Laan Van Gorcum, 1999. Een verhaal over zijn contacten met Eduard Douwes Dekker en Multatuli
• “Vor einem halben Jahrhundert”, herinneringen van Derk Roefs Mansholt”, privé uitgave ter ere van zijn 40 jarig huwelijk
• “De Westpolder”, De geschiedenis van een Waddenpolder en zijn ingelanden, J.S. van Weerden 1960.
• Privé archieven met ondermeer: Knipselboek van U.J. Mansholt 1895
• “Deze moeders van ons: Hilje, Henriette, Grietje 1800 -1946 “, privé verhaal van Henriette Voerman-Mansholt 1969
• “De boerderijen van de Marne”, Nina van den Broek, uitgeverij Passage, 2016
• “Multatuli en twee van zijn discipelen Mansholt en de Raaf”, K. ter Laan E.J. Bril Leiden 1949
• “De Marne Eene geschiedkundige beschrijving van de Ommelanden, in het algemeen en van het westelijk gedeelte van Hunsingo in het bijzonder”, Mevr. J. Zijlma 1884