Er is een flink aantal boeken geschreven over de schilder Jan Voerman Sr, mijn overgrootvader. De boerenzoon van Kampereiland die een bekend schilder wordt. De boeken vertellen over zijn leven in Hattem aan de Geldersedijk met zijn vrouw Anna Verkade (dochter van de oprichter van de Verkade fabrieken) en hun 5 kinderen, waaronder mijn opa Jan Jr. de tekenaar van de Verkadeplaatsjes. Over mijn opa is ook een boek geschreven met de veelzeggende titel “Uit de schaduw van de IJsselschilder”. Mijn oma Hetty Voerman-Mansholt heeft in eigen beheer een familieverhaal uitgebracht onder de titel “Neuriën”. Mijn moeder heeft wekenlang mijn grootmoeders aantekening uitgetypt en mijn vader heeft er plaatjes en illustraties bij gezocht. Er is dus veel familiegeschiedenis opgetekend over mijn Voerman ‘roots’.
Veel bronnen op internet en in mijn eigen archief zijn dezelfde als die in de boeken worden gebruikt. Veel verhalen over de boeren op het Kampereiland zijn er niet. De oudste Voerman die we kunnen vinden is Hennen Voerman ook boer op Kampereiland. Hij krijgt in 1679 een zoon: Gerrit. Gerrits zoon heet Tijs. In 1811 wordt Hendrik geboren. Hij krijgt veel kinderen uit diverse huwelijken. Zijn 10e zoon die in 1857 wordt geboren is Jan Voerman, de latere IJsselschilder.
Jan onttrekt zich aan het boerenleven in Kampen neemt teken en schilderlessen en wordt schilder. Na omzwervingen vestigt hij zich in Hattem met zijn vrouw (zus van zijn vriend en leerling Jan Verkade). Hij creëert daar langzaam zijn eigen ‘paradijs’. Het beeld dat blijft hangen: een artistieke familie die haar weg inslaat en niet altijd ‘lekker in het vel’ zit. Jan Voerman Sr. heeft wolken in zijn hoofd, en legt die prachtig vast op doek en paneel. Hij onttrekt zich steeds meer aan het familieleven door veel in zijn atelier te zijn. Ik herken dat beeld van mijn grootvader Jan Jr. zijn atelier was heilige grond en hij mocht er nimmer worden gestoord. Pas na zijn dood heb ik daar ademloos rondgelopen.
Anna Voerman Verkade is een graag geziene vrouw in Hattem want ze geeft er les aan arme kinderen en helpt moeders met adviezen over voeding, hygiëne en kleding. Ik lees ergens dat ze in haar eentje de kindersterfte in Hattem heeft teruggebracht.
Van de kinderen (naast mijn opa, de oudste Jan Jr., en mijn oud-ooms Tijs, Paul en Willem en oud tante Edu) weet ik dat ze een beschermde jeugd hadden in het Voerman paradijs, maar dat ze het in het latere kleven niet makkelijk hadden en moeilijk hun eigen weg konden vinden. Edu was een enthousiast lerares in het Montessori onderwijs. Tijs was als enige naast Jan Jr. getrouwd en gek genoeg weet ik nauwelijks iets over hem en zijn familie. Hij heeft in zijn jeugd dagboeken geschreven die in het Voerman museum worden bewaard. Willem heeft gestudeerd en had een kleine handicap aan zijn voet. Hij tekende ook maar was vooral bekwaam in maken van beeldjes van klei. Zijn huis stond er vol mee. Paul was vooral de man van de scouting. Ik heb hem nog eens gezien in zijn huis te Hattem bij de ‘Leemkule’ waar hij temidden van de padvinders woonde. Of hij ooit gewerkt heeft weet ik niet. Ik heb nog een mooie legerkist van hem met P.Voerman erop. Mijn Verkade familie heeft de Voerman familie veel ondersteund. Enerzijds met de koop van schilderijen van Voerman Sr., anderzijds met het verstrekken van opdrachten aan mijn opa.
Mijn eigen grootmoeder Hetty was ook een sterke vrouw met een sterke eigen mening. Ze zorgde goed voor de kunstenaar Jan Voerman Jr. en zijn werk. In haar memoires gaat het nauwelijks over haar kinderen, en al helemaal niet over schoondochters of kleinkinderen maar over het werk van haar echtgenoot en zijn worsteling om zich een ‘eigen plek te verwerven naast zijn beroemde vader.
Uiteindelijk werd Jr. Voerman Jr. bekend om zijn prachtige Verkadeplaatjes die hij vanaf zijn 16e tekende voor het bedrijf van zijn opa Verkade. Daarover later meer.
Bronnen:
- “Jan Voerman – IJsselschilder” door: Anna Wagner – Waanders Zwolle
- “Broeden op een wolk” door Leo Boudewijns en Henk van Ulsen Gaade uitgevers, Veendendaal 1987
- “Neuriën” H.C.S. Voerman – Mansholt – privé uitgave mei 1992
- “Jan Voerman Jr. Uit de schaduw van de IJsselschilder”, Rita van der Hout Waanders, 2001
- Dagboek van Tijs Voerman 1891 – 1909 – privé uitgave
- Uitgaven van “Heemkunde Hattem”: Nr. 64 september 1995, Nr. 79 juni 1999, Nr. 80 september 1999, Nr. 81 december 1999, Nr. 82 maart 2000
Geschiedenis van de families Voerman, Rahder en Mansholt. 